Het Kennisportfolio

Hoe kun je AI inzetten voor vraag-analyse met oog voor privacy?

Studenten van de opleiding Applied Data Science & Artificial Intelligence aan De Haagse Hogeschool hielpen met het testen van nieuwe technieken om binnenkomende vragen en de aanwezige informatie op de website te analyseren. De geteste methode gebruikt privacy enhancing technologies (PET’s) om geanonimiseerd onderwerpen uit klantvragen te halen. Vervolgens zoekt de analyse of de informatie al beschikbaar is op de website.
 De invulling van het prototype bestaat uit drie technische stappen. Eerst wordt met generatieve AI een synthetische dataset gemaakt met duizenden kunstmatige vragen die qua structuur overeenkomen met echte vragen, maar geen herleidbare informatie bevatten. Vervolgens gebruikt het systeem Natural Language Processing (NLP) en BERT-embeddings om de betekenis en context van een vraag te begrijpen en hoofdonderwerpen te ident...

Hoe kan AI ingezet worden bij het toegankelijk maken van grote papieren archieven?

De Rijksorganisatie voor Informatiehuishouding (RvIHH) beheert kilometerslange papieren archieven die volgens selectielijsten beoordeeld moeten worden: bewaren, vernietigen of vernietigen op termijn. Dit proces gebeurt grotendeels handmatig en kost veel tijd, waardoor er achterstanden ontstaan.

Om dit te versnellen is een AI-gestuurde prototype ontwikkeld die documenten automatisch analyseert. Het systeem doorzoekt bestanden, genereert samenvattingen en haalt kerngegevens zoals namen, functies en datums uit de tekst. Medewerkers hoeven hierdoor niet langer honderden pagina’s te lezen, maar kunnen in enkele minuten een samenvatting en trefwoorden beoordelen en valideren. De oplossing bestaat uit een moderne architectuur: een Next.js-frontend voor gebruiksvriendelijke toegang, Supabase als database en opslag, en microservices voor documen...

Hoe vergemakkelijk je het maken van datavisualisaties?

Binnen het datateam van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verliep het maken en publiceren van visualisaties grotendeels handmatig, wat leidde tot dubbel werk, inconsistentie in opmaak en tijdverlies, terwijl eerder gemaakte grafieken lastig terug te vinden waren.                                 
Om dit op te lossen is een tool ontwikkeld die een centraal portaal biedt met een eenvoudige, gestandaardiseerde workflow voor visualisaties in Rijkshuisstijl: Gebruikers uploaden een dataset (CSV, Excel of JSON), kiezen een grafiektype, selecteren X- en Y-as, stellen kleuren in volgens de huisstijl, voegen titel en toelichting toe en publiceren de visualisatie. Gepubliceerde grafieken worden opgeslagen in een galerij en zijn doorzoekbaar op metadata zoals titel en trefwoorden; downloaden als PNG is mogelijk en verwijderen is voo...

Hoe maak je documenten beter doorzoekbaar met AI?

Bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) stonden honderden interne documenten in SharePoint verspreid over Word-, pdf- en andere bestandsformaten. Handmatig zoeken kostte veel tijd en relevante passages bleven vaak verborgen, waardoor medewerkers informatie lastig konden hergebruiken.

Om dit op te lossen is een AI-gestuurd prototype ontwikkeld die SharePoint-documenten doorzoekbaar maakt met retrieval-augmented generation. Bestanden worden geïndexeerd, in betekenisvolle stukken opgeknipt en omgezet naar sentence embeddings die in een vectordatabase worden opgeslagen. Medewerkers stellen hun vraag in een zoekbalk en krijgen direct de meest relevante fragmenten terug, inclusief bronverwijzing naar het oorspronkelijke document. In de eerste proef zijn 114 documenten (circa 122.000 woorden) verwerkt met een succesratio van 91,2 pro...

Hoe kunnen we het volwassenheidsniveau van de informatiehuishouding bij de overheid meten?

De afgelopen jaren is gebleken dat de informatiehuishouding van de Rijksoverheid kwetsbaarheden kent die van invloed zijn op transparantie, verantwoording en vertrouwen in de overheid. Het programma Open op Orde (nu Open Overheid) heeft belangrijke stappen gezet, maar toezicht en de jaarlijkse zelfevaluaties (N-metingen) laten zien dat structurele verbeteringen niet eenvoudig tot stand komen.

Om meer houvast te bieden, is in dit onderzoek een aanvullende methodiek (volwassenheidsmeting) ontwikkeld en getest. Deze aanpak combineert interviews, scorecards, dashboards en roadmaps. Daarmee krijgen organisaties niet alleen inzicht in hun volwassenheidsniveau, maar ook concrete verbeterpaden. De methodiek is beproefd bij zeven rijksorganisaties (o.a. RDI, ILT, Belastingdienst en Dienst Toeslagen). Dit leverde herkenbare uitdagingen op, zoals ...

Hoe kan ik aan de slag met de volwassenheidsmeting informatiehuishouding van mijn organisatie (I)?

Deze handleiding voor een volwassenheidsmeting informatiehuishouding is een bijlage bij het onderzoeksrapport van Windesheim lectoraat Digital Business & Society, uitgevoerd in opdracht van I-Partnerschap.

Meer informatie over het onderzoek, en het onderzoeksrapport, zijn te vinden in kennisitem: Hoe kunnen we het volwassenheidsniveau van de informatiehuishouding bij de overheid meten?

De scorecard horend bij deze handleiding is te vinden in kennisitem: Hoe kan ik aan de slag met de volwassenheidsmeting informatiehuishouding van mijn organisatie (II)?...

Hoe kan ik aan de slag met de volwassenheidsmeting informatiehuishouding van mijn organisatie (II)?

Deze scorecard voor de volwassenheidsmeting informatiehuishouding is een bijlage bij het onderzoeksrapport van Windesheim lectoraat Digital Business & Society, uitgevoerd in opdracht van I-Partnerschap.

Meer informatie over het onderzoek, en het onderzoeksrapport, zijn te vinden in kennisitem: Hoe kunnen we het volwassenheidsniveau van de informatiehuishouding bij de overheid meten?

De handleiding horend bij deze scorecard is te vinden in kennisitem: Hoe kan ik aan de slag met de volwassenheidsmeting informatiehuishouding van mijn organisatie (I)?...

Hoe kunnen Woo-publicaties toegankelijker en beter doorzoekbaar worden?

De huidige website met publicaties van de Wet open overheid (Woo) bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening bleek nauwelijks gebruiksvriendelijk. Duizenden documenten staan online in lange lijsten, met beperkte zoek- en filtermogelijkheden en zonder duidelijke context zoals metadata of tijdlijnen. Hierdoor raken journalisten, onderzoekers en burgers snel het overzicht kwijt en kost het veel moeite om relevante stukken terug te vinden.

Om dit probleem aan te pakken is een proof of concept ontwikkeld voor een toegankelijker Woo-portaal. Deze tool centraliseert Woo-documenten en gebruikt generatieve AI om bestanden vooraf te analyseren en te verrijken met samenvattingen en trefwoorden.
Het platform biedt twee gebruikspaden: een zoekpad, waarin gebruikers ...

Hoe maken een interactieve kaart en tijdlijn grote documentcollecties beter doorzoekbaar?

Bij de Koninklijke Bibliotheek (KB) bleek dat niet-specialisten moeilijk hun weg vonden in de collectie: gebruikers startten in lange, tekstgedreven lijsten, context zoals tijd en plaats ontbrak aan de voorkant en relevante bestanden stonden verspreid over bronnen en in verschillende formats. Daardoor kostte het veel tijd om snel een passend overzicht te krijgen.

Om dit op te lossen is een tool (proof of concept) ontwikkeld. Een interactieve kaart laat gebruikers op herkomst en locatie selecteren; een horizontale tijdlijn ondersteunt chronologisch bladeren. Afbeeldingen zorgen voor snelle herkenning, metadata is beknopt en uitklapbaar, en elk item linkt door naar de KB-bron voor verdieping. Filters en zoom helpen van overzicht naar detail te gaan, terwijl koppelingen naar extra databronnen meer context en relaties zichtbaar maken.

De ...

Hoe ondersteunt een dashboard de actieve openbaarmaking van overheidsinformatie?

Binnen het Programma Transparant van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening ontbrak een uniform en up-to-date overzicht van de voortgang van de actieve openbaarmaking; monitoring verliep versnipperd en grotendeels handmatig. Daardoor was sturen op doorlooptijden, werkvoorraad en naleving van de Wet open overheid (Woo) lastig.

Er is een dashboard ontwikkeld voor Programma Transparant dat de monitoring van dossiers rond actieve openbaarmaking ondersteunt. Deze MVP-tool (Minimum Viable Product) bundelt data uit zaaksystemen tot indicatoren zoals instroom en uitstroom van dossiers per periode, doorlooptijden per fase en openstaande werkvoorraad (open dossiers). Hierdoor kunnen teams knelpunten vroegtijdig signaleren en gericht bijsturen, zodat overheidsinfo...

Hoe ontwikkelt het Nederlandse bestuursrecht zich richting een responsieve overheid?

Onderzoek naar de ontwikkeling van het Nederlandse bestuursrecht richting een meer responsieve benadering. Dit houdt in dat de overheid meer oog heeft voor de individuele behoeften en omstandigheden van burgers in plaats van strikt vast te houden aan uniforme regelgeving. Deze ontwikkeling wordt geanalyseerd aan de hand van vijf thema's:

1. Meer aandacht voor evenredigheid

2. Minder angst voor precedentwerking en beter zicht op het gelijkheidsbeginsel

3. Een soepelere omgang met termijnen

4. Meer contact met de burger bij de totstandkoming en uitvoering van besluiten

5. Oplossingsgerichte geschilbeslechting

 

Er zijn positieve ontwikkelingen richting een responsiever bestuursrecht, echter is de mate van responsiviteit binnen bestuursorganen nog wisselend. De wetgever en rechter kunnen bijdragen door het bieden van kaders en ...

Wat voor invloed hebben politieke ideologieën in Nederland op visies rondom digitalisering en de informatiehuishouding van de overheid?

Onderzoek naar hoe politieke ideologieën in Nederland invloed uitoefenen op visies rondom digitalisering en de informatiehuishouding van de overheid. Er is een analyse gemaakt gebaseerd op partijprogramma's, beginselprogramma's, interviews met politici en publicaties van wetenschappelijke bureaus rondom de kernvragen:

1. Wat zijn de kernwaarden binnen de belangrijkste politieke stromingen in Nederland?

2. Hoe kijken deze stromingen aan tegen de rol van de overheid?

3. Wat zijn hun visies op digitalisering, transparantie en informatiehuishouding?

4. Leidt digitalisering tot herziening van kernwaarden of de positie ten opzichte van de overheid?

Ondanks ideologische verschillen is er een opmerkelijke overeenstemming tussen politieke partijen over de noodzaak van een responsieve en transparante overheid die de menselijke maat centra...

Wat kunnen CIO's bij het Rijk leren van CIO's in het bedrijfsleven over informatiehuishouding en een responsieve overheid?

Onderzoek naar wat Rijks CIO’s (Chief Information Officers) kunnen leren van hun collega’s uit het bedrijfsleven. Hiervoor zijn drie CIO’s en een CTO (Chief Technology Officer) uit de private sector geïnterviewd over hun taken en rollen, de achtergrond en ervaring en de afstemming tussen organisatie en ICT. De context en uitdagingen van Rijks CIO’s verschillen echter aanzienlijk van die in het bedrijfsleven: hun rol is veelal bestuurlijk en strategisch, minder operationeel. De rol van CIO/CTO is geëvolueerd van faciliterend naar initiërend, ze bepalen mede de koers van de organisatie vanwege de strategische waarde van ICT. Ze bewaken niet alleen innovatie, maar ook compliance met wet- en regelgeving en treden soms bewust op de rem. Moderne CIO’s/CTO’s bouwen aan wendbare ICT-landschappen die modulair, generiek en eenvoudig zijn, zodat sys...

Wat zijn concrete handelingsperspectieven voor de overheid in haar streven naar proactieve (responsieve) dienstverlening?

Onderzoeksproject om een handelingsperspectief met een praktische handleiding te ontwikkelen voor betekenisvolle, data-ondersteunde proactieve dienstverlening aan burgers, met focus op schuld- en armoedepreventie. Publieke dienstverleners zijn terughoudend door juridische en organisatorische onzekerheden en missen zicht op het klantperspectief.

Via ontwerpgericht onderzoek met hbo-professionals worden klantwaarden en verwachtingen in kaart gebracht en dienstverleningsconcepten ontwikkeld die binnen wettelijke kaders passen en door burgers als wenselijk worden ervaren....

Hoe kan wetgeving beter aansluiten bij de moderne samenleving en het functioneren van de rechtsstaat?

Onderzoek naar hoe wetgeving beter kan aansluiten bij de veranderende eisen van de moderne samenleving en het functioneren van de rechtsstaat, met een analyse van hoe wetten tot stand komen, hoe ze functioneren in de praktijk en hoe ze kunnen bijdragen aan het vertrouwen van burgers in de overheid. De kwaliteit van wetgeving staat onder druk door politieke tijdsdruk, versnippering van beleid, gebrek aan evaluatie en onvoldoende oog voor de uitvoering. In een responsieve rechtsstaat moet wetgeving niet alleen rechtsstatelijk zijn (rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en rechtsbescherming bieden), maar ook responsief zijn (afgestemd op maatschappelijke realiteit, uitvoerbaar voor professionals en begrijpelijk voor burgers). Het rapport pleit voor verbetering van wetgeving door:

- Versterking van de wetgevingsfunctie in het hart van het openb...

Kan AI automatisch metadata toevoegen aan documenten?

Een onderzoek bij de Belastingdienst naar het automatisch toevoegen van metadata aan informatieobjecten. De Belastingdienst verwerkt grote hoeveelheden documenten, waarbij correcte en juridisch verantwoorde metadata essentieel zijn. Het huidige handmatige proces is inefficiënt en foutgevoelig en voldoet niet aan de eisen van wetgeving zoals de Wet Open Overheid (Woo), Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en Archiefwet. Dit rapport adviseert een geautomatiseerde aanpak met AI-modellen zoals RobBERT, ondersteund door menselijke validatie. Door AI te integreren in het Generiek Documenten- en Archiefbeheer (GDA) ontstaat een efficiënter en consistenter proces dat voldoet aan wettelijke verplichtingen. Het Metagegevens Referentiemodel (MRM) vormt de basis, aangevuld met juridische validatie. Belangrijke voordelen zijn tijdbesparing, ...

Hoe kunnen digital twins worden ingezet voor inzicht in het effect van regelgeving in het sociaal domein?

Onderzoek naar de effectiviteit van digital twin technologie voor regelgeving. Instrument moet inzicht bieden in de regelgeving, benodigde gegevens en informatiehuishouding, en de effecten van wijzigingen. Het doel is betere, burgergerichte regels te ontwikkelen, regeldruk te verminderen, uitvoerbaarheid te verbeteren en burgers inzicht te geven wat een verandering in diens situatie betekent. Het onderzoek focust specifiek op de complexiteit van regelgeving bij armoedeproblematiek....

Wat zijn de randvoorwaarden voor een goed responsief toezicht?

Literatuuronderzoek naar "responsive regulation" als mogelijke benadering voor toezicht op de Belastingdienst. Het onderzoek gaat in op hoe toezichtorganisaties kunnen schakelen tussen vertrouwen en handhaving, afhankelijk van het gedrag van de ondertoezichtgestelden. Responsief toezicht biedt waardevolle aanknopingspunten maar vereist duidelijke doelen, betrouwbare informatie over naleving en een goed functionerende interne toezichtcultuur. Zonder die randvoorwaarden is effectiviteit onzeker....

Hoe ervaren Rijksmedewerkers het opslaan, bewaren en openbaar maken van overheidsinformatie?

Onderzoek naar het gedrag, bewustzijn en de behoefte van Rijksmedewerkers rondom het opslaan, bewaren en openbaar maken van overheidsinformatie, met vragenlijsten ingevuld door ruim 800 ambtenaren. Deze bevindingen vallen op:
- Bijna alle respondenten erkennen het belang van goede informatieopslag, maar weten niet allemaal precies wat bewaard of verwijderd moet worden.
- Actief sturen door leidinggevenden op goed informatiebeheer of transparantie wordt op prijs gesteld maar in de praktijk weinig ervaren.
- De meesten hebben een eigen systematiek bij opslaan van documenten maar vinden dat collega’s dit minder consequent doen waardoor het moeilijk is om informatie terug te vinden.
- De meesten besteden dagelijks meer dan 15 minuten aan het zoeken naar informatie.
- Er is vraag naar cursussen en duidelijke richtlijnen, met name over e-mailar...

Hoe kunnen overheidsorganisaties efficiënter en veiliger omgaan met informatie?

Onderzoek naar informatiebeheer bij de overheid en hoe dat verbeterd kan worden.
In de digitale wereld wordt het goed omgaan met informatie steeds belangrijker. Overheden hebben regels en richtlijnen voor informatiebeheer (Information Governance, IG), maar wat werknemers precies moeten kunnen en weten om hier goed mee om te gaan, is minder duidelijk. Dit onderzoek probeert die kloof te dichten door een competentiemodel op te stellen voor medewerkers die zich bezighouden met informatiebeheer binnen de overheid. Op basis van een uitgebreide studie en gesprekken met experts zijn zes belangrijke competentiegebieden vastgesteld, met in totaal 22 specifieke vaardigheden en kennisgebieden. Deze omvatten onder andere:
- Werken met informatie, zoals het beheren en strategisch inzetten van informatie.
- Kennis van wetten en regels over informatie...